Badanie natury procesów biznesowych

Termin „natura” lub „natura rzeczy czy zjawiska” jest powszechnie rozumiany jako podstawowe lub nieodłączne cechy, charakter lub właściwości. W odniesieniu do procesów biznesowych termin „natura procesów biznesowych” jest używany w węższym sensie, jako zbiór nieodłącznych cech, które powinny być brane pod uwagę w każdym wystąpieniu lub analizie procesu biznesowego, niezależnie od jego kontekstu.

W badaniu przeprowadzonym przez Polską Społeczność BPM w roku 2023 przyjęto, że immanentnymi cechami charakteryzującymi procesy biznesowe są: nieprzewidywalność i intensywność wiedzy. Badanie to zostało poprzedzone analizą wielu klasyfikacji procesów, po której do celów badawczych wybrano klasyfikację która w odniesieniu do przewidywalności realizacji wyróżnia ona cztery kategorie procesów biznesowych:

• ustrukturyzowane (powtarzalne) – całkowicie przewidywalne,
• ustrukturyzowane z wyjątkami ad hoc – procesy, w których większość przebiegu jest przewidywalna i ustrukturyzowana, ale w których występują działania, których realizacja może być nieprzewidywalna,
• nieustrukturyzowane z predefiniowanymi fragmentami – w większości nieprzewidywalne, ale z częściami, w których możliwe jest narzucenie sposobu realizacji działań,
• nieustrukturyzowane (nieprzewidywalne) – dla których nie jest możliwe przed realizacją przewidzenie szczegółowego przebiegu czy określenie jednoznacznie wykorzystywanych zasobów.

Badanie pilotażowe i główna faza badań zostały przeprowadzone w Polsce w 2023 roku. Przed właściwym badaniem przeprowadzono badanie pilotażowe, które objęło 18 organizacji. Następnie rozpoczęła się główna faza badania, w której zastosowano podejście do badania opinii oparte na ankiecie z wykorzystaniem techniki wspomaganego komputerowo wywiadu internetowego (CAWI). Badanie zostało przeprowadzone z wykorzystaniem nieprobabilistycznego doboru próby. Po obszernej fazie oceny jakości danych, poddano dalszej analizie 211 kwestionariuszy. Rygorystycznie analizując i wybierając tylko najbardziej wiarygodne dane, Polska Społeczność BPM dążyła do zapewnienia wysokiej jakości danych, która stanowiła by solidną podstawę do późniejszej analizy i interpretacji wyników badań.

Uzyskane wyniki (tabela 1) potwierdzają zróżnicowanie procesów biznesowych ze względu na ich dynamikę. W badanej grupie organizacji największy udział (ponad 57%) miały procesy częściowo ustrukturyzowane (ang. semi-structured), tj. procesy ustrukturyzowane z doraźnymi wyjątkami (ad hoc) oraz procesy nieustrukturyzowane z predefiniowanymi fragmentami. Udział tradycyjnych ustrukturyzowanych procesów biznesowych wynosił prawie 35% wszystkich badanych procesów organizacji.

Tabela 1. Rozkład poszczególnych kategorii procesów biznesowych

kategoria procesów biznesowych	liczba ocenianych procesów	udział
Ustrukturyzowane, powtarzalne	4 356	34,65%
Ustrukturyzowane z wyjątkami ad hoc	4 494	35,74%
Nieustrukturyzowane z predefiniowanymi fragmentami	2 748	21,86%
Nieustrukturyzowane	975	7,75%
Łącznie	12 573	100,00%

Źródło: opracowanie własne

Badanie zostało szczegółowo przedstawione w publikacjach:

Szelągowski, M., Potoczek, N., Sliż, P., Berniak-Woźny, J., Napieraj, A., Podobińska-Staniec, M., Kozłowski, A., & Senkus. P. (2024). Adapting to the Dynamic Nature of Business Processes in the Digital Age. In: Di Ciccio, C., et al. Business Process Management: Blockchain, Robotic Process Automation, Central and Eastern European, Educators and Industry Forum. BPM 2024. Lecture Notes in Business Information Processing, vol 527, pp. 220-234. Springer, Cham. https://doi.org/10.1007/978-3-031-70445-1_14

Szelągowski, M., Berniak-Woźny, J., Sliż, P., Potoczek, N., Napieraj, A., Podobińska-Staniec, M., & Senkus. P. (2024). Exploring the Diversity of Business Process Nature in Organizations Industry 4.0/ 5.0. Future Business Journal. vol 10, 118. https://doi.org/10.1186/s43093-024-00395-5